Idźcie sobie! Czyli jasna strona Brexitu

Euroentuzjaści zamartwiają się ewentualnością Brexitu. Nie jest pewne, że słusznie.

Dlaczego Brexit przeraża zwolenników Unii? – wszyscy słyszymy w kółko. Dlaczego przeciwnicy Unii są zwolennikami Brexitu? – też. Ale dlaczego sympatycy Unii Europejskiej mieliby cieszyć się z Brexitu – o tym się raczej nie słyszy. A mają powody.

Gdybym był Brytyjczykiem, tobym tego tak nie napisał. Bo na odejściu z Unii Wielka Brytania może tylko stracić. Szczęśliwie jestem Polakiem. A dla Polski i całej kontynentalnej Unii sprawa nie jest taka jednoznaczna. O tej niejednoznaczności, a nawet o tym, jak Brexit pomoże Unii, we wczorajszym (21 czerwca) internetowym wydaniu „Foreign Affairs” pisze prof. Camille Pecastaing. Tytuł „Wyjdźcie proszę” („Please Leave”) dla wielu osób z pewnością jest zaskakujący. Ale „FA” to bardzo poważna redakcja, a autor jest profesorem w Instytucie Zaawansowanych Studiów Politycznych na prestiżowym waszyngtońskim Johns Hopkins University i pracuje też w słynnym Instytucie Hoovera w Stanford. Czyli sroce spod ogona nie wypadł.

Wywód Pecastainga jest w największym skrócie taki: obecność Wielkiej Brytanii w Unii Europejskiej od lat hamuje jej integrację. Co gorsza, brytyjski exepcjonalizm i cynicznie egoistyczny stosunek do Unii daje też zły przykład nowym członkom. To Brytyjczycy legitymizowali wschodnioeuropejskie traktowanie UE jako bankomatu. To wywalczony przez Margaret Thatcher słynny brytyjski rabat i inne wymuszone przez Wielką Brytanię wyjątki (z opt-out w sprawie euro, karty praw socjalnych itp.) rozpoczęły proces niesolidarnej integracji i uruchomiły zjawisko narastania wewnątrzunijnych egoizmów. Konkurs narodowych egoizmów i hamowanie posunięć integracyjnych jest przyczyną najpoważniejszych kryzysów Unii z kryzysem euro na czele. Bez Brytyjczyków to się da łatwiej załatwić. Po Brexicie szok sprawi, że UE będzie mogła się szybciej i mocniej integrować, co będzie też dobre dla USA, bo zyskają lepszego sojusznika.

Trudno tej logice odmówić zasadności. Ale co z Polską, która nas interesuje najbardziej? W takiej „post-Brexitowej” Unii Polska-PiS raczej się nie odnajdzie. Wyleci z niej wkrótce po Brytyjczykach, a może nawet w ramach tego samego procesu negocjacyjnego, bo od decyzji do faktycznego Brexitu droga jest przecież długa i niepewna.

Na moje oko jest prawdopodobne, że jeśli zwolennicy Brexitu wygrają referendum, zacznie się proces długich negocjacji, który doprowadzi do pozostania Wielkiej Brytanii w Unii na dużo mniej wyjątkowych warunkach. I wcale się nie zdziwię, jeśli za dwa czy trzy lata Brytyjczycy się z Brexitu panicznie wycofają (może przyjmując euro, rezygnując z rabatu albo przystępując do Schengen itd.), żeby tylko uratować utrzymujące cały kraj londyńskie City. A Polska i Węgry tak się zagalopują w negocjacyjnych napięciach, że same opuszczą Unię. Może się więc okazać, że na końcu procesu rozpoczętego przez brytyjskie referendum będzie wzmocnienie i silniejsza integracja Unii razem z Wielką Brytanią, tyle tylko, że bez nas.

To rozwiązanie wydaje się dla Polski najgorsze. Ale może niesłusznie nam się tak wydaje? Może także dla Polski Europa zintegrowania bez nas, ale efektywnie, jest lepsza od Europy zdezintegrowanej z nami? Bo zintegrowana Europa może być źródłem cywilizowanych standardów i stabilizacji nie tylko na ich Zachodzie, lecz także na naszym Wschodzie. A Europa zdezintegrowana może być wyłącznie źródłem chaosu i groźnych dla Polski kryzysów w naszym otoczeniu.

Nie wiem, czy bym był skłonny na tę logikę postawić całą swoją reputację. Trzeba by to dalej przeanalizować. Nie zrobiliśmy tego, bo i tak niewiele tu od nas na razie zależy. Ale kiedy już będziemy wiedzieli, jaki jest teraz wybór Brytyjczyków, warto logicznie (a nie tylko magicznie i histerycznie) zastanowić się, co on dla nas naprawdę oznacza. Bo może to, co nas od jakiegoś czasu przeraża, okaże się dla nas paradoksalnie dobre, jeśli tylko nie damy się wpędzić w panikę.