Konsens ekonomistów

Zdaniem ekonomistów podatki w Polsce powinny być prostsze, rozłożone sprawiedliwiej i niższe.

„Ekonomiści to… ”, „ekonomiści tamto… ”. „Ekonomiści oceniają… ”, „zdaniem ekonomistów… ”, „według ekonomistów… ”, „ekonomiści spodziewają się… ”, „ekonomiści sądzą… ”, „ekonomiści radzą… ”. Wystarczy włączyć radio, telewizor, komputer lub otworzyć gazetę, by natknąć się na jedną z tych fraz. Zwykle jest to dwóch, trzech, pięciu ekonomistów. Czasem tylko jeden z kilkunastu „ekonomistów medialnych”, których lubią dziennikarze. Można więc mieć wątpliwość, czy poznajemy poglądy ekonomistów oparte na aktualnej wiedzy, czy tylko czyjeś medialnie nośne opinie.

Postanowiliśmy spróbować osłabić to skrzywienie i dowiedzieć się, co naprawdę na różne tematy myślą polscy ekonomiści. Nie jest to jednak łatwe. Osób mających wyższe wykształcenie zdobyte na jednym z kierunków ekonomicznych (dziś jest ich ponad 500) mamy w Polsce około miliona.

Każda z nich jest – potocznie mówiąc – ekonomistą. Praktycznie nie jest możliwe stwierdzenie, co tak liczna grupa sądzi na jakiś temat. Zapewne zresztą nie wszyscy czują się ekonomistami i z całą pewnością po ukończeniu studiów nie wszyscy zajmują się jakkolwiek rozumianą ekonomią. Jeżeli więc nawet mają poglądy w jakiejś ekonomicznej sprawie, to ich merytoryczna waga nie jest istotnie większa niż waga opinii przeciętnych obywateli.

Chcąc stworzyć przeciwwagę dla monopolu kilkunastu lub kilkudziesięciu arbitralnie mianowanych przez dziennikarzy „medialnych ekonomistów”, postanowiliśmy prosić o opinie tych, którzy czują się ekonomistami, ale w znakomitej większości nie są zapraszani do mediów. Czyli ekonomistów należących do towarzystw ekonomicznych.

Na współpracę zgodziło się liczące kilka tysięcy członków Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, którego prezesem jest prof. Elżbieta Mączyńska i którego korzenie sięgają okresu międzywojennego. Po pewnym wahaniu naszą propozycję odrzuciło niestety młode, liczące kilkudziesięciu członków, Towarzystwo Ekonomistów Polskich, na czele którego do niedawna stał lider Nowoczesnej, dr Ryszard Petru. Mamy nadzieję, że z czasem także TEP się do naszej inicjatywy przekona. Zamierzamy też zaproponować współpracę innym organizacjom zrzeszającym ekonomistów rozmaitych dziedzin.

Na początek postanowiliśmy wspólnie z PTE prowadzić cykliczne sondaże, które nazwaliśmy Konsensem Polskich Ekonomistów. Próbując ustalić treść takiego konsensu, będziemy członkom Towarzystwa oraz grupie współpracujących z nim ekspertów ekonomicznych zadawali drogą elektroniczną pytania dotyczące zarówno ekonomicznych wyzwań strategicznych, jak i pojawiających się doraźnie pomysłów i problemów gospodarczych.

Dziś prezentujemy wyniki pierwszego Konsensu Ekonomistów Polskich dotyczące systemu podatkowego.

Wyniki ankiety w pliku PDF

***

Jeśli udział podatków w PKB jest dobrą miarą rywalizacji między etatyzmem i liberalizmem, to można powiedzieć, że polscy ekonomiści są bardziej liberalni i mniej etatystyczni niż polski system podatkowy. Na pytanie, „czy podatki w Polsce mają odpowiednią wysokość?”, blisko jedna czwarta nie udziela wprawdzie jasnej odpowiedzi (wybierają opcję „nie mam zdania” lub „inna odpowiedź”), ale wśród tych, którzy zajmują stanowisko, ponad połowa ekonomistów sądzi, iż podatki są w Polsce zbyt wysokie, a tylko kilkanaście procent, że są raczej zbyt niskie.

Gdy prosiliśmy o ocenę wysokości poszczególnych podatków, odpowiedzi były podobne. Najwięcej było jednak głosów, że zbyt wysoki jest VAT (64,4 proc. odpowiedzi) i akcyzy (43,5 proc.). Najbardziej kontrowersyjny politycznie PIT jest zdaniem 42,7 proc. uczestników badania zbyt wysoki, zdaniem 31,8 proc. odpowiedni, a zdaniem 13,4 proc. – zbyt niski.

Znacznie ciekawsze są jednak odpowiedzi na pytanie, jak powinien być zbudowany PIT. Blisko połowa (49 proc.) uważa bowiem, że powinien być bardziej zróżnicowany. Za trzema progami opowiada się 27,2 proc., za pięcioma – 17,6 proc., a za więcej niż pięcioma – 4,2 proc. Zwolenników liniowego PIT było 34,2 proc., a zadowolonych z obecnego stanu – 13,4.

Ciekawa jest też odpowiedź ekonomistów na pytanie „czy kwota wolna w PIT powinna być podniesiona?”. Tylko 14 proc. uważa, że nie, 30 proc. sądzi, że powinna wynosić 6 tys. zł, 26 proc. – że 8 tys. zł, a 25 proc. – że więcej niż 8 tys. zł.

Zapytaliśmy również, jaka powinna być stopa podatkowa najwyższego progu PIT. Ponad połowa ekonomistów sądzi, że powinna być wyższa niż obecnie, tylko jedna czwarta, że powinna być niższa. Za utrzymaniem obecnej maksymalnej stopy opowiada się co ósmy badany. Wśród tych, którzy uważają, że powinna być wyższa, 23,9 proc. optuje za niewielką podwyżką mieszczącą się w przedziale 31-40 proc, ale niewiele mniej, bo 23 proc. ogółu badanych wybiera przedział 41-50 proc., a 6,7 proc. uważa, że najwyższa stawka PIT powinna przekraczać granicę 50 proc. dochodów.

Wiele osób zdziwi zapewne zgodna odpowiedź badanych na pytanie, czy rodziny powinny wspólnie rozliczać PIT, bo tylko 10,5 proc. jest temu przeciwnych, a 82,4 proc. jest za. Zaskakujące może też być to, że niemal równo rozkładają się odpowiedzi na pytanie, czy przy rodzinnym rozliczaniu PIT dzieci powinny być liczone tak samo jak dorośli. Że tak – uważa 41,8 proc. respondentów. Że nie – 41,4 proc.

Nikt, kto trochę zajmuje się gospodarką, nie może być natomiast zdziwiony rozkładem odpowiedzi na pytanie o główną słabość systemu podatkowego. 68,2 proc. wskazań padło bowiem na „różnorodność interpretacji”, 57,3 proc. – na złożoność podatków, 25,9 proc. – na liczbę różnych obciążeń, a tylko 18,8 proc. – na wysokość podatków.

Konsens, jaki się z tego sondażu wyłania, wydaje się dość jasny, choć nie jest zbyt rozległy. Najkrócej można powiedzieć, że zdaniem ekonomistów podatki w Polsce powinny być niższe, prostsze i rozłożone sprawiedliwiej.

Wyniki ankiety w pliku PDF

***

W imieniu PTE i polityka.pl bardzo dziękujemy wszystkim respondentom, którzy poświęcili czas, by wziąć udział w sondażu. Wkrótce przedstawimy kolejne badanie.